Güneş - Dil Teorisinin Ana Hatları Hakkında

GÜNEŞ - DİL Teorisinin ana hatları Tezine bağlı grafikler ve analizler

Tezi yazan: İ. N. DİLMEN

• 1.    ANA KÖK VE PRENSİP AL KÖKLER

  Anakök: v. + s	Birinci derece Prensipal kökler: V. + (y, g, k, h) (v, b, m, p, f)	İkinci derece Prensipal kökler: V. + (t, d, n, 1, r) (s, ş, c, ç, z, j)
  »S	ay, ag, ak, ah, av, ab, am, ap, af	at, ad, an, al, ar, as, aş, ac, aç, az, aj
  o?	°y> °g> °k, oh, ov, ob, om, op, of	ot, od, on, ol, or, os, oş, oc, oç, oz, oj
  	uy, ug, uk, uh, uy, ub, um, up, uf	ut, ud, un, ul, ur, us, uş, uc, uç, uz, uj
  >S	ly, ıg, ık, ıh, ıv, ıb, ım, ıp, ıf	ıt, ıd, ın, ıl, ır, ıs, ış, ıc, ıç, ız, ıj
  e?	ey, eg, ek, eh, ev, eb, em, ep, ef	et, ed, en, el, er, es, eş, ec, eç, ez, ej
  ö£	öy, ög, ök, öh, öv, öb, öm, öp, öf	öt, öd, ön, ol, Ör, ds, oş, öc, öç, öz, öj
  “S	üy, üg, ük, üh, üv, üb, üm, üp, üf	....... a üt, üd, ün, ül, ür, üs, üş, üc, üç, üz, üj
  »S	iy, ig, ik, ih, iv, İb, im, ip, if	.......... 1 it, id, in, il, ir, is, iş, ic, iç, iz, ij 1

• 2.    BİRİNCİ DERECE PRENSİP AL KÖKLERİN TEŞEKKÜL ŞEMALARI

• I.    Tebadül yolıyle

A.) G = Y:g = k = h olarak:

• - (V. +ğ) = (V. +y) = (V. +g) = (V. +k) = (V. +h) : ağ = ay= ag = ak = ah ... gibi.

B.) G + v: b = m = p = f olarak:

(V. + ğ) = (V. + v) = (V. + b) = (V. + m) = (V. + p)=(V. + f): ağ = av = ab = am = ap = af... gibi.

• II.    Kaynaşma yolıyle:

(V. + ğ) + (V. + ğ) = (V.+ğ): ağ

(V. + ğ) + (V. + y) = (V.+y): ay

(V. + ğ) + (V. + g) = (V.+g): ag

(V. + ğ) + (V. + k) = (V.+k): ak

(V. + ğ) + (V. + h) = (V.+h): ah

(V. + ğ) + (V. + v) = (V.+v): av

(V. + ğ) + (V. + b) = (V.+b): ab

(V. + ğ) + (V.+m)=(V.+m):am

(V. + ğ) + (V. + p) = (V.+p): ap

(V. + ğ) + (V. + f) = (V.+ f): af

• 3.    İKİNCİ DERECE PRENSİPAL KÖKLERİN TEŞEKKÜL ŞEMALARI

(V.+ğ) + (V.+ t)=(V.+ t): at

(V. + ğ) t- (V. + d) = (V.+d): ad

(V. + ğ) + (V. + n)- (V.+n):an

(V. + » + (V. + 1) = (V.+ 1): al

(V. + ğ) + (V. + r) = (V.+ r): ar

(V.+ö + (V. + s) =(V,+ s): as

(V. + ğ) + (V. + ₅)=(V.+ s): as

(V. + ğ) + (V. + c) = (V.+ c): ac

(V. + ğ) + (V. + ç) = (V-+ ç): aç

(V. + ğ) + (V. + z) = (V.+ z): az

(V.+ğ) + (V. + j) = (V.+j): aj

• 4.    MONOSİLÂPLARIN TEŞEKKÜL ŞEMALARI

Tip: I.

Ka, ba, ta, sa... tipindeki monosilâplar:

ağ 4- ak + ağ = ağakağ = ka [ 1 ]

ağ + ab + ağ = ağabağ = ba

ağ + at + ağ = ağa t ağ = ta

ağ -[- as + ağ = ağa s a ğ = sa

Tip: II.

Kap, bal, tas, sal... tipindeki monosilâplar:

ağ 4- ak 4- ap = ağakap = kap

ağ 4- ab 4- al = ağabal = bal

ağ 4- at 4- as = ağatas = tas

ağ 4- as 4" al = ağasal = sal

Tip: III.

Kla, bra, tra, spa... tipindeki monosilâplar:

ağ 4- ak 4- al 4- ağ = ağakalağ = kla

ağ 4“ ab 4- ar 4- ağ = ağabarağ = bra

ağ 4- at 4~ ar -i- ağ = ağatarağ = tra

ağ 4- as 4- ap + ağ = ağasapağ = spa

Tip: IV.

Klan, Plan, Span, Frak... tipindeki monosilâplar:

ağ 4~ ak 4- al 4~ an = ağakalan=klan

ağ 4- ap 4- al 4~ an=ağapalan=plan

ağ 4~ as 4- ap4~ an = ağasapan= span

ağ 4~ af 4~ ar 4~ ak —ağaiarak =frak

Tip: V.

Kalk, Senk, Fark, Terk... tipindeki monosiläplar: ag 4~ ak 4- al 4- ak = agakalak= kalk eg 4- es 4- en4- ek = e^esenek =senk ag 4- af 4- ar 4~ ak = agafarak =fark eg 4- et 4- er 4- ek = egeterek = terk

Tip: VI.

Fraök, Bronz... tipindeki monosilâplar: ağ 4- af -r ar 4- an 4~ ak = ağafaranak = frank oğ 4" ob 4“ or 4“ on 4~ oz = oğoboronoz = bronz

[1] İtalik dizilen harfler, düşmüş olan vokal ve konsonları gösterir,

• 5.    KONSON KATEGORİLERİ

• 1.    g, V» g, k, h.

• 2.    v, b, m, p, f.

• 3.    t, d, n, 1, r.

• 4.    s, ş, c, ç, z, j.

• 6.    KONSON DEĞİŞMELERİ

• I.    Kategorik değişmeler:

• 1« ğ = y = g = k = h.

• 2.    v = b = m = p = f.

• 3.    t = d.

• 4.    s = ş = c = ç = z = j.

• II.    Arsıkategorik değişmeler:

• 1-    ğ, V» g, k, h = V, b, m, p, f.

• 2.    g, y, g, k, h = s, $, c, ç, z, j.

• 3.    v, b, m, p, f = s, §, c, ç, z, j.

• 4.    ğ = nğ = n.

• 5.    ğ, y, g, k, h = t, d.

• 6.    t, d = s, ş, c, ç, z_t j.

• 7. ^ = 1.

• 8.    ğ = r.

• 7.    İLK ŞUUR OBJESİ

  

• 1    — A: İlk insanın bulunduğu mıntaka; buradan kendisini saran haricî âlemdeki (obje) leri temaşa ve tetkik ediyor.

• 2    — G: Güneştir; ilk insanların bütün dikkat ve alâkasını üzerine çeken güneş oluyor.

• 3    — Haricî âlemi teşkil eden (obje) 1er, insanın bulunduğu yere göre büyüklük veya küçüklük, parlaklık veya sönüklük, yakınlık veya uzaklık itibarile farklı bulunurlar. Başka başka dairelerdeki noktalar onları gösterir.

• 8.    “GÜNEŞ,, TEN ÇIKAN MEFHUMLAR

  

Güneş Ay	Işık Aydınlık	Sıcaklık Ateş	Hareket Imtidat	Renk Su	Ses Söz
Yıldız	Parlaklık	Duygu	Zaman
Yıldırım	Zekâ	Heyecan	Mesafe
Esas	Güzellik	Sevgi	Buut
Sahip		Sevimlilik	Yer      ♦
Allah		Koku	Kara
Efendi			Toprak
Benlik			Gıda
Kuvvet			Hayat
Kudret			Faaliyet
Yükseklik			Ruh
Büyüklük
Çokluk
Çoğalma

Büyüme

• 1    — İnsan haricî âlemdeki (obje) lerin farklarını ve herbirinin bulunduğu sahayı, bu sahaların biribirleriyle ve kendi ile olan münasebetlerini gösterebilmek gayreti neticesinde türlü vokalleri ve kon-sonları icat ediyor.

• 2    — I. Vokaller asıl anlamı göstermezler.

• II.    (G, y, g, k, h, m, b, p, v, f) konsonları, ( süje ) nin veya (obje) nin tam kendini, içini gösterirler.

• III.    (N) konsonu, (süje) veya (obje) nin en yakın sahasını, kendine bitişik olan sahayı gösterir.

• IV.    (Z) konsonu, oldukça geniş bir sahayı gösterir; (s) ve (ş) sahaları (z) sahası içindedir; (ş) sahası (n) sahasına en yakın dar bir mıntakayı gösterir, (c, ç, j) konsonları esas olarak (z) sahasında(ş, s, z) gibidir.

• V.    (L) konsonu, en uzak mıntakalara kadar, her sahadaki (obje) leri ve hareketleri gösterir.

• VI.    (R) konsonu (süje) veya (obje) nin gayet muayyen, müspet ve kat’î bir sahada tekarrür ve temerküz etmiş olduğunu gösterir.

• VII.    (T-d) konsonları, çok kuvvetli yapıcı ve yaptırıcı hâkim unsurdur.

• VIII.    (K, ğ, g, y, h, v, m, b, p, f) konsonları kelimenin manasını tamamlamağa, tayin ve ifadeye, kelimeyi isimlendirmeye yarar.

• 10.    ANALİZ ÖRNEKLERİ

• (1)    V. 4- ğ (ağ, oğ, uğ, ığ, eğ, öğ, üğ, iğ):

• 1.    Güneş, kuvvet, kudret, sahiplik, efendilik, büyüklük, Allah; II. Zaman; III. Aydınlık, parlaklık, zekâ, IV. Ses, söz; V. Ateş, sıcaklık; VI. Hareket, VII. İmtidat, VIII. Su.

• (2)    I. (V. 4- ğ, y, g, k, h) : Ana kök anlamını üzerine alarak tecelli ettiren birinci derece prensipal eleman :

⁽!^{) (2)}

ağ 4* ağ = ağa

eğ 4- eğ = eğe (kraliçe)

iğ 4-eğ = iğe (sahip)

oğ 4~ ağ(n) = oğan (Allah)

• II.    (V. 4- d, t) : Ana kök anlamını sahiplik, yapıcılık, yaptırıcılık, yapılmış olmaklık anlamlariyle üzerine alan ikinci derece prensipal eleman:

(D ^<2)

iğ 4-it = iğit (kahraman)

iğ 4~ id = id (eda)

oğ 4* ot= ot (ateş, ot)

öğ 4" üt— öğüt (nasihat)

ağ 4~ ıt = ağıt (mersiye)

• III.    (V. 4~ s, ş, c, ç, z, j)î ana kök anlamını geniş bir saha üzerinde temessül ettiren ikinci derece prensipal eleman:

(D (2)

ağ 4" as = as (baş, asma)

eğ 4- es = es (his, esme)

ığ 4- ıs = ıs (sıcaklık)

uğ 4~ us = us (akıl, zekâ)

üğ 4~ üs — üs (esas, üst)

ağ 4- aş = aş (yemek, aşma)

uğ 4- uş = uş (işte)

ığ +ış =13 (ışık)

eğ 4- eş = eş (çift, arkadaş)

iğ 4-İŞ =İŞ (faaliyet)

öğ 4- üş = öğüş (çok = üş «üşmek»)

ağ 4- aç = ağaç

ağ 4-aç = aç (açma, açlık)

uğ 4- uç = uç (uçma)

— io —

iğ + iç = iç (derun, içme)

ağ + az = az (azlık, azma)

oğ + uz = oğuz (guz, uz)

ağ 4“ ız = ağız

öğ + öz = öz

üğH-üzj=üz (üzme)

(3): I. (V. +& y, g, k, h; v, b, m, p, f ) :

• 1)    kelimenin anlamını tamamlar, tayin ve ifade eder, kelimeyi isimlendirir:

(D (2) (3)

ağ + at + ağ = ata

eğ + ed + ağ = eda

iğ 4 id 4~ iğ = idi (sahip)

iğ + it + iğ = iti    »

eğ + et + eğ = ete   »

eğ -J- ed + eğ = ede = dede

ığ 4- ı§ 4- ık = ışık

ığ + ıs 4- ığ = ısı (sahip, sıcak)

iğ 4" iz 4“ iğ = izi (sahip)

eğ 4~ ec4~ eğ = ece (kraliçe)

ağ 4-ak4- ağ= aka (hâkim)

Öğ4-ök4~ eğ = öke (dahi)

iğ 4- ik 4- eğ= ike (sahip)

İğ4-iy 4-eğ=iye »

oğ4~ ok4~ uğ= ku (ses)

oğ4~ ok4- uğ= oku (okuma)

• 2)    Ana kök anlamının taallûk ettiği süje veya objeyi gösterir:

• (1)    (2) (3) (4)

ağ 4- ad4-am 4“ •*= adam

eğ 4- et 4- ep 4~  • = tep (sıtma)

eğ 4~ et 4* ef 4- ♦ = tef (hararet)

oğ 4~ ot 4~ op 4" • — top

eğ 4“ et 4- em 4" ek = etmek

iğ 4- it 4" im 4- ek = iğitmek (terbiye etmek)

iğ 4- it 4~ im 4~ ek = itmek.

öğ +öd4- em 4~ ek = ödemek

eğ 4~ ed4- ev 4“ am= devam

eğ 4~ ed 4" ev 4" ir = devir

iğ 4- id 4~ eğ 4" eğ = idée (fikir)

iğ + id 4- eğ + ağ = idea (fikir)

eğ 4- et 4- eğ 4~ os(ğ)= Teos (Allah)

eğ 4~ ed4- eğ 4~ us(ğ) = Deus (Allah)

iğ 4- id 4- iğ 4~ öğ = Dieu (Allah)

ağ 4-ad4~ av 4~ ağ = dav (ziya)

ığ 4 ız 4" ıy 4- ağ = ziya

eğ 4~ ez 4~ ev 4~ is(ğ) = Zevs

İğ 4-İz 4- • 4İs(ğ) = İzİS

• IL    (V. 4-1): Ana kök anlamının tekarrür ve temerküzünü gösterir:

(1) (2)	(3)	(4) (5)
eğ 4- ed -	F er 4"	eğ4- . =	deve
eğ 4- ed 4" er 4~ ey 4- ağ =			derya
iğ 4- id -	F ir 4	• 4- • =	iğdir
iğ 4" 1k -	F ır 4-	eğ 4 ♦ =	ikre (oku)
ığ 4 ık -	F ır 4-	ağ 4 at =	kıraat
ağ 4“ ak -	4-ar 4-	iğ 4- ♦ =	kari (okur)
ağ 4~ ak 4 ar 4		- eğ 4- eğ =	karee (okudu)
eğ 4- ed -	F er 4-	- ek 4~ • —	derk (anlama)
iğ 4- id -	4 ir 4-	• ak 4 ♦ =	idrâk (anlama)
üğ 4~ üd -	Für 4-eğ 4-eğ =		durée (imtidat)

üğ4~ üs 4ür 4üm4~ek = sürmek (devam)

oğ 4- oz 4" ir 4“ ♦ 4~ is = Oziris

• III . (V. 4- t, d): Kelime anlamının yapıcısını, yaptırıcısını, yahut yapılmış olduğunu gösterir:

ağ 4- ay 4- ıt 4~ ım 4~ ak = ayıtmak (söylemek) eğ 4- ey 4" it 4- im 4“ ek = eyitmek (söylemek) ağ 4- ay 4- et 4~ . 4- ♦ ” âyet (söz)

ağ 4- ay 4“ ıt 4- • 4 ♦ = ayıt (söz) uğ4-uk4-ut4- . 4 . = kut (baht, tali) oğ4-og4-ot4- . 4- . = got, good uğ4uk4ud4-ay 4" ♦ = Kuday (Allah) uğ4uh+ud4ağ 4- • = Huda (Allah) eğ 4- eh 4-ad4~(eğ)4- * = ehad (bir, tek) ığ 4- ıs + ıt 4~ ım + ağ = sıtma oğ4-ov4-od4~ • 4~ ağ = voda (su) iğ 4- İg 4 it 4 im 4 ek = gitmek

• 11.    ANA KÖK MANALARINA GÖRE KELİMELERİN ANLAMLARI

• I.    Allah anlamlı kelimeler:

• (1)    (2)     (3) (4) (5)

Oğan : oğ 4- an (ğ)+ . + . + •

Kut : ug + uk Got : og + og Good : og + og Huda : ug+uh Kuday: ug + uk Ehat : eg 4- eh Zevs : eg 4~ ez Izis : ig + iz Oziris : og 4~ oz

Yupiter: ug 4- uy Jupiter: ug + uj Teos : eg + et Deus : eg 4- ed Dieu : ig 4- id

• 4-    ut 4- . + • 4- ot 4- • + • 4- od 4- . 4- • + ud 4- ag 4- • 4- ud 4- ay -f- .

• -4~ at 4“ • 4" • 4- ev +is (ğ)+ .

• 4-    . +is (ğ)+ .

• 4-    ir 4-is (g)4~ • + up + it 4~ er 4" up + it 4- er + eğ+us(ğ)+ . + eğ+us(ğ)4- .

• 4-    iğ 4- ög + .

• II.    Sahip, Hâkim, Hükümdar anlamlı kelimeler:

(D (2) (3)

Ağa : ağ 4- ağ + .

Eğe : eğ 4-eğ 4- •

İğe : iğ 4- eğ 4- .

Aka : ağ + ak 4“ ağ

îke : iğ 4- ik 4- eğ

İye : iğ 4“ iy + eğ

İdi : iğ + id 4~ iğ

İti : iğ + it 4- iğ

Ete : eğ + et 4- eğ

İzi : iğ 4- iz 4~ iğ

Ece : eğ 4* ec 4- eğ

Is : ığ 4~ ıs 4- •

Ata : ağ 4- at + ağ

Dede: eğ 4- ed 4- eğ

• III.    Konkre olarak ışık anlamlı kelimeler:

• (1)    (2) (3) (4)

Işık : ığ 4- ış + ık + ,

Dav,: ağ +ad+ av 4- ağ Zıya: ığ 4~ ız 4- ly 4 ağ

• IV.    Abstre olarak ışık = zekâ anlamlı kelimeler: (1) (2) (3) (4)(5)

Öke   : öğ 4“ ök 4- eğ 4~ * 4♦

İdee  : iğ 4 id 4 eğ 4 eğ 4•

idea  : iğ 4 id 4 eğ 4 ağ 4.

İdrak  : iğ 4 id 4“ ir + ak 4"•

Derk : eğ 4 ed 4 er 4 ek 4•

Dirayet: iğ 4~ id 4“ ir 4“ ay 4“ et Zekâ : eğ 4“ ez 4~ ek 4- ağ 4" •

• V.    Hararet ve ateş anlamlı kelimeler:

• (1)    (2)   (3)   (4)(5)

Ot : oğ 4“ ot 4-  .   4“  • 4~.

Oda : oğ 4“ od 4~ ağ  4" • 4“•

Otak: oğ 4 ot 4 ak 4 • 4"•

Isı : ığ 4 ıs 4 ığ  4-  •  4“♦

Sıcak: iğ 4“ ıs 4ıc(ğ)4 ak 4" • Sıtma: ığ 4 ıs 4 ıt 4 ım 4 ağ Ateş : ağ 4 at 4 eş  — . 4•

Otaş : ağ 4“ ot 4“ aş  4* • 4•

Tep  : eğ 4- et 4- ep 4" •  4“.

Tef  :  eğ 4~ et 4* ef 4~  .  4-•

• VI.    Zaman anlamlı kelimeler:

. (D (2) (3)

İdi : iy 4~ id 4~ iğ

Di : iğ 4- id 4- iğ

• VII.    Hareket ve imtidat anlamlı kelimeler:

• (1)    (2) (3) (3) (4) (5) İd :iğ + id+ .4.4.4. Eda : eğ 4 ed 4 ağ 4 • 4.4 ♦ Devir : eğ 4\ed 4 ev 4- ir 4 • + . İdare : iğ 4 id 4 ar 4 eg 4 . 4 • Ödemek: öğ 4 öd 4 em 4 ek 4 • 4 . Etmek : eğ 4 et 4 im 4 ek 4 ♦ 4 . İtmek : iğ 4 it 4 im 4 ek 4 ♦ 4 • Gitmek : iğ 4 ig 4 it 4 im 4 ek 4 • Getirmek: eğ 4 eg 4 et 4 ir 4 im 4 ek

— 14 —

Götürmek: öğ + ög + öt + ür + üm 4 ek Devam : eğ + ed 4- ev 4- am4" • + • Sürmek : üğ 4" üs + ür 4" üm4" ek 4" ♦ Duree : üğ 4~ üd4" ür 4“ eğ 4" eg 4“ •

• VIII.    Ses anlamlı kelimeler:

  ihOsey^ ?lkta§'

  ^ ; î a p i a r ı

  No

  
  

1	(D (2)	(3)	(4)	(5)
Ku     :	uğ 4- uk	4-uğ	-|- ♦	4- .
Okumak:	oğ 4~ ok 4“ um		4- ak	—|—  #
Kıraat :	ığ 4- ık	4-«	+ ağ	4- at
Kari :	ağ 4-ak	4- ar	4-iğ	4" ♦
Ikre     :	ığ 4-ık	4- ır	4-eğ	4- .
Karee :	ağ 4- ak	4-ar	4-eğ	4- eğ
Ayıtmak:	ağ 4- ay	4-ıt	4- ım	4~ ak
Eğitmek :	eğ 4-ey	4-it	+ im	4- ek
Ayıt :	ağ 4-ay	4" ıt	—I-   *	4- •
Ayet :	ağ 4- ay 4- et		| •	4- .
Demek :	ğ + •	+ ed	+ im	4- ek
Dire :	ığ + •	+ id	+ ir	4- eğ

IX. Su anlamlı kelimeler:

(1) (2) (3) (4) (5) Su : uğ 4- us 4- uğ +|. 4- . Voda: oğ 4~ ov + od + ağ 4- ♦ Aqua: ağ 4-ak 4- uv 4 ağ 4- ♦ Avva: ağ 4“ ağ + av 4~ ağ 4“ . Eau : eğ 4-ağ 4-oğ 4- . 4- .

İğdır : ığ 4- ıd 4- ır 4- . 4-•

Ter : eğ + et + er + . +.

Dere : eğ 4- ed 4- er 4- eğ 4-.